
Kriminal- Psikolojik Profilleme
Adli bilimler suçun bilim aracılı ile çözümlenmesini sağlar. Olay yerinde bulunan ipuçları değerlendirilir: Parmak izi, iplikçikler, kan izleri, saç telleri, tükürük gibi olayın çözülmesine yarayacak küçük ama önemli diğer deliller.
Adli birimlere elindeki delillerin yanında yardımcı olacak bir metod daha vardır. Bu 'Psikolojik profil belirleme' dir. Suçlu davranışının belirlenmesinde bu yöntemin önemli bir rolü vardır. Suçların aydınlatılmasında birçok fayda sağlamaktadır. Metod, bilhassa faili meçhul suçların aydınlatılmasında, kurbanların anlaşılmasında ve potansiyel kurbanların korunmasında kullanılmaktadır.
Tarihçe
Modern kriminal profil uzmanlığı, 1940’lı ve 1950’li yıllarda, New York şehrinin farklı noktalarına düzinelerce bomba yerleştiren ve 16 yıl boyunca yakalanamayan “Çılgın Bombacı” adlı suçlunun peşine düşüldüğünde başladı. Bu suçlunun kızgın olduğu çok net anlaşılıyordu çünkü gazetelerde 'A.İ.' imzasıyla mektupları yayınlanıyordu. İzi bulunaman suçlu ardı ardına yayınlanan mektuplarıyla polisi küük düşürüyordu. Polis, akla gelen tüm yöntemleri uyguladıktan sonra, son çare olarak James Brussel adlı bir psikiyatriste danıştı. Bu psikiyatrist, bombaların ardındaki kişiyle ilgili şaşırtıcı ölçüde ayrıntılı bir resim çizdi. Verdiği ayrıntılar arasında adamın bekar, 40-50 yaşlarında olduğunu ve temiz, düzenli, iyi bir eğitim almış, Slav kökenli, dindar biri ve onu gördüğünüzde düğmeleri ilikli koyu renkte kruvaze takım elbise giydiği dahi bulunuyordu.
Polis, nihayet bombacı George Metesky’yi tutukladığında gerçekten de bekardı ve düğmeleri ilikli kruvaze bir takım elbise giyiyordu. Bunun yalnızca şanslı bir tahmin olabileceği ihtimali (o zamanın erkek modası dolayısıyla isabetli), Brussel’ın diğer tahminlerinin çoğunun oldukça yanlış veya vakayı çözümlemede çok az bir değeri olduğu gibi gerçeklere rağmen, kriminal profil oluşturma meşru bir araştırma yöntemi olarak köklerini saldı.
1970’lerde FBI kriminal profil oluşturma sistemini geliştirmeye başladı. Ted Bundy ve John Wayne Gacy gibi isimleri de içeren, caniliğiyle ün salmış 36 mahkumla yapılan röportajlar, oluşturulan kriminal profil oluşturma sisteminin temelini oluşturuyordu.
1970’lerde FBI kriminal profil oluşturma sistemini geliştirmeye başladı. Ted Bundy ve John Wayne Gacy gibi isimleri de içeren, caniliğiyle ün salmış 36 mahkumla yapılan röportajlar, oluşturulan kriminal profil oluşturma sisteminin temelini oluşturuyordu.
Profilleme
Profilleme yaparken kişinin;yaş.,cinsiyet, eğitim durumu, boyunu kısacası her türlü bilgi belirlemek istenir. Çünkü zanlı sayısını azalmak için bu bilgiler kullanılır. Yani profilci yaptığı gözlemler sayesinde çözümlemesini yapar ve polisin araştırmada dikkat edeceği özellikleri ortaya koyar.
Bir saldırganın profili oluşturulurken olay yerinde psikolojik izler bıraktığı inancıyla yola çıkılır. Gerçek suç mahallinde gizlidir. Kişiliklerine ve ilgi alanlarına dair izler olay yerinde kalır. Kurbana ne yapmıştır, kurbanı nasıl seçmiştir, cinayet vakasıysa kurbanı nasıl öldürmüştür? Seri cinayet vakalarında bu daha fazla önemlidir. Polislere yardımcı olabilmek için profilciler olay yerininde kapsamlı bir gözlem yapmaktadır. Bıraktığı her şeyin suçlunun kimlik tablosunu oluşturmada ya da ne tür biri olduğunun anlaşılmasında yardımcı olması beklenir. Böylece görevliler doğru kişiyi yakalamayı başaracaktır. Profilciler olay yerlerinde birbirine benzer özellikleri araştırmaktadır. Çoğu zaman tekrarlanan bir kalıp olur. Her cinayet benzer işlenir ya da katil olay yerinden anı ya da ganimet diye belirli bir şey alır.
Sergilenen davranışlar incelenir: Kurbanıyla nasıl etkileşime girmiş, maktul ne kadar direnebilmiş, saldırgan geride bir şey bırakmış mı, yanında bir şey götürmüş mü yani olay yeri bu tür suçlarda incelenen en önemli alanlardan biridir. Profilci buradan aldığı bilgileri değerlendirip kişinin profilini belirlemektedir.
Profillemeye her zaman körü körüne bağlanıp delillere bakmaksızın bir kişi suçlanamaz. Bu yüzden zanlının olay yerinde kendisine ait herhangi bir şey bırakmışsa polisler için en önemli ipucu haline gelir. Çünkü zanlının arkasında bıraktığı bu ipucundan (kan,saç teli, tükürük, idrar, gaita, kusmuk örneği, ter...) o kişiye ait DNA parmak izi belirlenir ve kişinin kimliği belirlenmiş olur.
DNA Parmak İzi
DNA parmak izi yöntemi, DNA üzerindeki eşsiz kalıplara bakılarak bir kişiyi DNA örneğinden tanımlama yöntemidir. Bu yüzden delillerde bakılan önemli bir parametredir. Çünkü vücudumuzdaki hemen hemen her hücre DNA içerir. Ortalama her iki insan arasındaki DNA benzerlik oranı %99’dur. Geri kalan yüzde birlik kısım ise bizi biz yapan eşsizliktir. (Tek yumurta ikizi olmadığınız sürece). Küçük bir miktar gibi görünmesine rağmen, yaklaşık 3 milyon baz çifti anlamına gelir ki; bu da iki insan arasında farklılıklar var demektir. Bu farklılıklar sizi bir başkasından ayırmak ve karşılaştırmak için kullanılabilir.
DNA parmak izi Profesör Sir Alec Jeffreys tarafından 1984 yılında keşfedildi. Tek yumurta ikizi olmayan iki kişinin aynı DNA parmak izine sahip olma olasılığı çok düşüktür. Tıpkı gerçek parmak izi gibi DNA parmak izi doğduğumuzda sahip olduğumuz, bize özgü önemli bir şeydir.
DNA parmak izi Profesör Sir Alec Jeffreys tarafından 1984 yılında keşfedildi. Tek yumurta ikizi olmayan iki kişinin aynı DNA parmak izine sahip olma olasılığı çok düşüktür. Tıpkı gerçek parmak izi gibi DNA parmak izi doğduğumuzda sahip olduğumuz, bize özgü önemli bir şeydir.
İlk DNA parmak izi prosedürü nasıl gerçekleşti?
DNA parmak izi işleminde ilk aşamada insan örneğinden (genellikle kan örneği) DNA ekstraksiyonu yapıldı.
1. DNA’yı kesmek için ‘restraksiyon enzimi’ denilen moleküler kesiciler kullanıldı. Bu işlem sonucunda farklı uzunluklarda binlerce DNA parçaları açığa çıktı.
2. Daha sonra bu DNA parçaları jel elektroforez yöntemi ile uzunluklarına göre ayrıldı.
- DNA, jelin uç kısmındaki gözeneklere yüklendi.
- Negatif yüklü DNA’yı çekmek için elektrik akımı uygulandı.
- Daha kısa olan DNA parçaları, jel üzerinde daha kolay ve daha hızlı yürüdü. Uzun olan parçaların jel içerisinden geçmesi daha zor olduğu için daha yavaş yürüdü.
- İşlem sonunda elektrik akımı kesildiğinde jel içerisinde DNA parçaları uzunluklarına göre ayrıldı. En küçük DNA molekülleri orjinal örneğin yüklendiği jelin başlangıç noktasından en uzak noktaya ulaştı.
3. DNA sıralandıktan sonra, tekli DNA dizisi elde etmek için DNA parçaları jel dışına membran üzerine transfer edildi.
4. Daha sonra membran radyoaktif problar ile inkübe edildi.
- Problar, radyoaktif fosfor ile işaretlenmiş minisatellit DNA’nın küçük parçalarıdır.
- Problar sadece tamamlayıcı DNA parçalarına yapışırlar, bu durumda genom üzerindeki minisatellitlere yapışırlar.
5. Mebran x-ışınına maruz bırakılarak probların bağlandığı minisatellitler görünür hale getirildi.
- Radyoaktiviteye maruz bırakılan örnekteki işaretlenmiş DNA’nın bulunduğu zincir üzerinde 30’dan fazla karanlık band ortaya çıktı. İşte bu DNA parmak iziydi!
- İki veya daha fazla farklı DNA parmak izini karşılaştırmak için, farklı DNA örnekleri yan yada aynı elektroforez jeli üzerinde yürütüldü.

Günümüzde DNA profili nasıl yapılıyor?
1. Biyolojik örnekten DNA ekstraksiyonu yapılır. STR analizi inanılmaz hassas bir tekniktir bu sebeple doğru bir sonuç elde etmek için oldukça az miktarda DNA gereklidir. Sonuç olarak DNA, kan, tükürük, saç gibi geniş seçenekli biyolojik örneklerden ekstrakte edilebilir.
2. DNA parmak izi yönteminin aksine, DNA profillemesinde DNA kesimi için restriksiyon enzimi kullanılmaz. Bunun yerine belirli STR sekanslarının birçok kopyasını yapmak için PCR (polymerase chain reaction) kullanılır.
- PCR belirli bir DNA sekansının birçok kopyasını oluşturan otomatik prosedürdür. PCR işlemi için sadece az miktarda DNA yeterlidir. Hatta kısmen zarar görmüş DNA örneğinden bile kopya oluşturulabilir.
- PCR işleminde primer ( DNA'nın çok küçük parçaları) ilgili DNA'nın tamamlayıcı sekanslarına bağlanır ve DNA'nın kopyalanması için başlangıç noktasını işaretler.
- STR analizinde PCR'de kullanılan primerler ilgili STR dizisinin herhangi bir ucuna bağlanacak şekilde tasarlanmıştır.
- Her bir STR primer spesifik renkli floresan tag ile işaretlenmiştir. Bu sayede PCR işlemi sonrasında STR sekanslarının tanımlanması ve kaydedilmesi daha kolay olur.
3. PCR yöntemi ile yeterli sekans kopyası oluşturulduktan sonra elektroforez kullanılarak fragmentler büyüklüklerine göre ayrılır.
- Her bir fragment lazerden geçirilir. Bu işlem sayesinde floresan tag ile işaretli fragmentler spesifik renkte parlar
- Test edilen STR sekansları ne kadar fazlaysa, kişinin tanımlanmasında testin doğruluğu da o kadar fazladır.
- Kriminal amaçlı kullanılan STR analizi Y-STR olarak isimlendirilir ve Y-STR sadece erkek Y kromozomundan türetilir. Komplike DNA örneklerinden bir erkek failinin tanımlanması için kullanışlı bir yöntemdir.
- Her 10 trilyonda sadece bir kişi belirli STR profiline sahip olacaktır. Dünya nüfusunun 7,100 bin olduğu düşünüldüğünde tek yumurta ikizi olmadığınız sürece aynı profili bir başka kişinin sahip olma ihtimali yok denilebilir.
Kriminal Olay Çözümü
- Kriminal alanda DNA profil uygulaması çok yararlıdır, çünkü adli bir suç sonrasında olay yerinde bırakılan ufak bir insan materyaline ait numune kişinin tanımlanması için yeterli olabilir.
- İngiltere’de, eksiksiz bir DNA profili, 11 STR sekansı, artı profilin bir erkekten veya bir kadından olup olmadığını doğrulamak için cinsiyet belirleyicisinden oluşur. Günümüzde tüm yeni profiller Avrupa sınırları içinde tutarlılık sağlamak için ek olarak 5 STR sekansı içerir.
- Federal Soruşturma Bürosu (FBI) Amerika’da test edilmiş 13 STR sekansı önerir. Çoğu devlet daha etkili inceleme yapabilmek için eyalet sınırları içerisinde STR sekans sayısını arttırmaktadır.
- Bir suç mahali DNA profili ile kişisel DNA profili arasında yapılan karşılaştırma çalışması, olası bir şüpheliyi tanımlar.
- Polis DNA kanıtlarını birini yargılamak için, başka bir kanıta destek olmak için kullanabilir. DNA profilleri çok güvenilir eşleşmeler verir bu sayede şüphelinin bir suçlamada suçlu veya masum olduğuna dair güçlü bir kanıt sunabilir.
Kaynakça:
- https://www.dailymotion.com/video/xku5xf
- http://dusun-c.blogspot.com/2009/08/psikolojik-profil-ckartma.html
- https://www.biyologlar.com/dna-parmak-izi-nedir
- https://vesaire.org/kriminal-profil-netflix-mindhunter/
Yorumlar
Yorum Gönder